کنه زدایی یکی از اقدامات مهم و اساسی در سلامت و بهداشت گوسفند محسوب می‌شود. اینکار جهت مبارزه با انواع بیماری های انگلی موجود در پوست و پشم دام ها صورت می‌گیرد. انگل ها اگر نتوانند به صورت صحیح و مناسب ریشه کن شوند، مشکلات زیادی را برای دام و دامدار بوجود خواهد آورد. بیمار شدن و تلف شدن از جمله مواردی است که میتواند برای دام رخ دهد. همچنین افرادی که با این دسته دام ها در ارتباط هستند، امکان آلوده شدن و بروز انواع بیماری در آنها وجود خواهد داشت.
روش هایی که برای از بین بردن کنه در گوسفندان به کار گرفته می‌شود باتوجه به شدت و میزان آلودگی، متفاوت است. بر این اساس پیش از انتخاب و بکارگیری اقدامات لازم باید میزان و نوع شدت انگل یا کنه در گوسفند، توسط دامپزشک بررسی شود. در ادامه به معرفی و شرح نکاتی می‌پردازیم که می‌توانند در این پروسه به شما کمک کنند.
فهرست مطالب
راه های موثر برای کنه زدایی گوسفند
کنه ها جزء انگل های خارجی می‌باشند که در خارج از بدن گوسفند و بر روی پوست و محیط زندگی این نوع دام زندگی می‌کند. با اینکه واکسن های متعددی جهت مبارزه با انواع انگل های داخلی تولید شده، اما تا به امروز واکسن و یا داروی موثری جهت رهایی از دست انگل های خارجی بخصوص کنه در دسترس نمی باشد. سه روش متداول برای رهایی از دست این موجودات وجود دارد که به شرح زیر هستند.
1. روش فیزیکی:
این روش کنه زدایی گوسفند شامل برداشتن مستقیم کنه از روی بدن حیوان می‌شود. اگرچه بواسطه این روش، دام میتواند تا حد زیادی از شر کنه خلاص شود اما این اقدام در سطوح وسیع امکان گذیر نمی‌باشد.
2. مبارزه بیولوژیکی:
در روش بیولوژیکی از عوامل زنده جهت از بین بردن کنه ها استفاده می‌شود. قارچ ها، گیاهان و حتی نوعی ماهی به نام گامبوزیا، عواملی هستند که به طور مستقیم باعث از بین رفتن کنه خواهند شد.
همچنین از مواد شیمیایی خاص مانند رادیواکتیو جهت عقیم کردن انواع انگل ها خصوصاً کنه، استفاده می‌شود. در این حالت، تعداد زیادی از کنه ها را در یک مکان احاطه کرده، آنها را در معرض اشعه فرابنفش قرار خواهند داد. بدین طریق کنه ها بعد از رهایی دیگر قادر به جفت گیری نخواهند بود؛ بنابراین ریشه کنی کنه از اساس صورت خواهد گرفت.
روش دیگر کنه زدایی بیولوژیکی گوسفند شامل اصلاح دامی است. در این روش باید گوسفندان اصیل را با گوسفندان مقاوم بومی آمیزش داده تا باعث قدرت و مقاومت دام ها در برابر این نوع انگل ها شوند.
3. مبارزه شیمیایی:
این روش شامل استفاده مکرر از مواد شیمیایی مناسب بر روی سطح بدن گوسفندان و همچنین خوراندن آن به دام و سم پاشی محل نگهداری آنها است.
انواع سم شیمیایی برای دفع این بیماری
گوسفندانی که دچار کنه شده‌اند باید در یک مکان تمیز، بهداشتی و سم پاشی شده نگهداری شوند تا کنه به طور کامل از روی بدن این دام ها زدوده شود. درحال حاضر سم های مختلفی برای کنه زدایی گوسفند توسط شرکت های مختلف تولید می‌شود که متریال ها و ترکیبات مختلفی در هرکدام از آنها بکار گرفته شده است. ترکیبات هر کدام از این سموم میتواند شامل:
- مواد معدنی: مانند آرسنیک و گوگرد
- مواد آلی: مانند کلر و فسفر
- مواد صنعتی: مانند پایروتیروئیدها
- مواد گیاهی: مانند نیکوتین
- قارچی: ایورمکتین
- هورمون: مانند متوپرون
این سم ها باتوجه به نوع و نحوه مصرف به دسته های مختلفی تقسیم می‌شوند. معمولاً سم ها را به یکی از سه روش زیر استفاده می‌کنند:
- استفاده از سم بر روی بدن گوسفند (حمام دادن، گرد پاشی، سم پاشی)
- استفاده از سم در داخل بدن گوسفند (خاراندن، تزریق)
- سمپاشی محیط نگهداری گوسفند
انواع روش های سم پاشی جهت کنه زدایی گوسفند
- روش های سم پاشی دستی و یا با استفاده از دستگاه و اسپری کردن
- دوش و اسپری ثابت دام ها: در این نوع سمپاشی، گوسفندان از مسیر یا راهرویی که سم به صورت فشار قوی و به شکل دوش از اطراف و سقف آن جریان می‌یابد، عبور داده می‌شوند.
- اسپری کردن سم به داخل پشم: این روش کنه زدایی با استفاده از سم معمولا برای گوسفندانی که دارای پشمی متراکم هستند مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش از یک وسیله شانه مانند که از دندانه های آن سم خارج می‌شود استفاده می‌کنند. این شانه را در داخل پشم گوسفند قرار داده و آهسته از قسمت طولی بدن گوسفند شروع به شانه زنی و سم پاشی پشم می‌نمایند.
اقدامات موثر برای جلوگیری از کنه زدن گوسفندان
روش هایی که جهت کنه زدایی گوسفند بکار گرفته می‌شود به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم انجام خواهند گرفت. در حالت مستقیم، می‌توان کنه ها را از روی بدن دام از بین برد. اما در روش غیر مستقیم، بوسیله ترکیبات و ترفندهایی نوعی اختلال در محیط زندگی کنه ها ایجاد کرده که باعث از بین رفتن آنها خواهد شد. دامداران می توانند اقدامات موثری در جهت از بین بردن کنه ها انجام دهند. این اقدامات عبارتند از:
- دور کردن زباله ها از محل زندگی گوسفندان
- تمیز کردن روزانه محل نگهداری دام ها
- ساختن اصطبل و طویله مناسب و قابل شست و شو
- ضدعفونی کردن طویله و اصطبل با استفاده از مواد شیمیایی
- حمام کردن مکرر دام در آب و سم مناسب
- ضد عفونی کردن دام ها به روش های مختلف
- مقاوم کردن دام ها با استفاده از تغذیه مناسب
- واکسیناسیون به موقع گوسفندان
- سوزاندن علف های هرز که ممکن است محل تجمع کنه باشند.
- پر کردن باتلاق ها و شخم زدن مراتع برای از بین بردن محل تجمع کنه ها
- تقسیم بندی و نگهداری صحیح از مراتع و علوفه مورد استفاده دام ها
- جلوگیری از چرای دام ها در مراتع آلوده به کنه
