عملکرد صحیح دستگاه گوارش دام یکی از فاکتورهای اصلی برای تعیین و پی بردن سالم بودن آن است. همانطور که می‌دانید یکی از راه های بسیار شایعی که بیماری به دام نفوذ می‌کند از طریق دهان و مواد غذایی است. عوامل بیماری از طریق دهان وارد بدن دام شده و از طریق نفوذ به بخش های مختلف وارد قسمت موردنظر خود برای تکثیر می‌شوند. هرچقدر این بیماری ها به داخل بدن دام زنده نفوذتر باشد، درمان آنها دشوار تر است.
دستگاه گوارش گوسفند و به طور کلی دام ها همانند انسان از قسمت های مختلفی تقسیم شده است. عملکرد هرکدام از این قسمت ها با یکدیگر متفاوت بوده و در کدام قسمت های خاصی از غذا هضم و جذب می‌شود. در ادامه به معرفی قسمت های مختلف دستگاه گوارش و همچنین بیماری هایی که در آن ناحیه ظهور می‌کند می‌پردازیم. از این طریق با بروز هرکدام از بیماری ها سریعتر متوجه قسمت درگیر بدن دام خواهید شد و برای دمان آن زودتر اقدام می‌کنید.
فهرست مطالب
مرحله اول. جویدن غذا
در مرحله اول همانطور که مشخص است ابتدا غذا از طریق دهان وارد شده و بواسطه دندان ها واکنش فیزیکی رخ می‌گردد. بعد از جویدن یا همان واکنش فیزیکی، مواد غذایی آسیاب شده و برای حرکت به سمت گلو آماده می‌شوند. نکته مهمی که در رابطه با گوسفندان وجود دارد این می‌باشد که در تک سمی ها، عمل نشخوار صورت نمی‌گیرد. البته عمل جویدن و آسیاب کردن خوراک مصرفی، همواره به صورت طبیعی و صحیح انجام نمی‌شود. ویروس ها و باکتری هایی وجود دارند که با بروز ببیماری در این ناحیه از دستگاه گوارش دام زنده باعث اختلال در عملکرد آن می‌شود. مهم ترین مشکلات و بیماری های این بخش، به شرح زیر است:
- تب برفکی
- تب نزله ای بدخیم
- اکتینوباسیلوز
- التهاب حفره دهانی
- دندان های نامناسب و غیرطبیعی
- نامنظمی دندان ها
- شکل گیری نادرست دندان ها
- اختلالات فکی و گونه
- فلجی ماهیچه های مربوطه
- فلج عصب دهانی
- آبسه
- تورم فک
- شکستگی فک
- ناهنجاری های فکی مادرزادی
مرحله دوم. بلع غذا در دستگاه گوارش دام
بعد از جویدن و آسیاب شدن، غذا با بزاق دهان مخلوط و چسبناک می‌گردد. در این مرحله غذا همراه با بزاق همراهش به صورت یک لقمه شده و برای بلع آماده می‌شود. برای این منظور لقمه به سمت گلو حرکت می‌کند و همزمان با نزدیک شدن به گلو، کام نرم بلند شده و مجراهای اپی گلوت و حنجره بسته می‌شوند. در این هنگام برای چند لحظه کوتاه، تنفس متوقف شده و لقمه به پشت چین های گلو نزدیک می‌شود.
سپس با بسته شدن حفره دهانی از خروج غذا در این ناحیه جلوگیری می‌گردد و با انقباض عضلات حلق، لقمه به انتهای گلو رسیده و آماده حرکت به سمت مری می‌شود. بعد از آن لقمه به وسیطه انقباض دودی در طول مری حرکت می‌کند و پس از آن به شکمبه یا معده می‌رسد. موج این قسمت با مشاهده سمت چپ گردن حیوان، قابل تشخیص است.
مشکلات شایع بلعی در دستگاه گوارش دام
عملکرد حلق و مری در دستگاه گوارش دام همانند دهان و دندان، با مشکلات متعددی روبرو است.بیماری ها و اختلالات بسیاری در این قسمت ها وجود دارد که می‌تواند فرآیند گوارش را متوقف یا دچار آسیب کند. ایجاد اختلال در هر بخش از فرآیند گوارش، علائم خاصی دارد که با مشاهده آن حتما باید به دامپزشک مراجعه کنید. برای مثال اگر دام زنده در جویدن یا بلع مشکل دارد، علائمی همچون سرفه، تهوع، خروج غذا از دهان یا بینی، خروج بزاق از دهان و … را نشان می‌دهد.
در صورت مشاهده هر کدام از این علائم، باید هرچه سریعتر دام زنده مورد معاینه قرار گیرد و برای جلوگیری از پیشروی بیماری، پروسه درمان آن انجام شود. برای این کار پوشیدن دستکش مخصوص و بررسی فضای دهانی الزامی است. البته علائم مذکور ممکن است فقط منحصر به مشکلات بلعی نباشد و می‌توانند نشانه بیماری دیگری در دام باشند. به عنوان مثال بیماری های هاری و اختلالات مغزی همچون آبسه مغز نیز چنین علائمی دارد. بیماری های حلق و مری دخیل در عملکرد دستگاه گوارش دام شامل موارد زیر است:
- آبسه و تورم که می تواند گره های لنفاوی را نیز درگیر کند.
- فلج شدن عضلات یا اسپاسم
- انسداد با اجسام مختلف
- جراحت
- سلولیت
میزان آب مصرفی دام
عوامل مختلفی در میزان آب مصرفی دام تأثیرگذار می‌باشند از جمله مهمترین آنها نوع غذای مصرفی دام است. در صورت استفاده از تغذیه سبز و تر برای دام، آب مصرفی از 25 تا 40 لیتر متفاوت است. این میزان در صورت استفاده از غذای خشک به 50 تا 80 لیتر افزایش می‌یابد. علاوه بر نوع غذا، میزان دمای هوا و درجه حرارت محیط نیز در مصرف آب دام تاثیرگذار خواهد بود.
البته نباید ذهن خود را فقط به این موارد متمرکز و محدود کرد و از سلامت دام غافل شد. بسیاری از بیماری ها موجب افزایش نیاز گوسفند به آب شده و باعث تشنه نگه داشتن آن می‌شود. از جمله این بیماری ها شامل اسهال، نارسایی کلیه، تب، ترشح اکسورا و … هستند. در این صورت برای اطمینان یافتن از بیماری دام، مصرف دقیق و روزانه آب را مشخص کرده و با دام های سالم مقایسه کنید.
