دانستن تفاوت های میان دام های سبک و سنگین از جمله مواردی است که در هنگام تاسیس دامداری باید نسبت به آن آگاهی داشته باشید. چراکه تغذیه و نحوه نگهداری هر کدام از این دام ها با یکدیگر متفاوت است. باتوجه به آنکه دام ها از گذشته تا به امروز، حیوانات جدانشدنی زندگی انسان بودند و بسیاری از نیازهای پروتئینی جامعه توسط آنها تامین میگردد، دانستن یکسری اطلاعات از آنها ضروری است.
دام های سبک و سنگین
به طور کلی می توان گفت که دامها به دو دسته دام سبک و دام سنگین تقسیم خواهند شد. دام سبک به گوسفندان و بز ها گفته میشود. چراکه این دام ها نسبت به سایر دام ها، وزن پایینتری دارند و نقش چشمگیر و گستردهای در تامین پروتئین و لبنیات کشورها دارند. پرورش دامهای سبک از مشکلات متعددی برخوردار است که از جمله آنها میتوان به قاچاق بالای این دامها اشاره کرد.
دام سنگین عنوانی است که به حیواناتی مانند گاو های شیرده و بوفالوها تعلق میگیرد. این دام ها وزن بالایی نسبت به سایر دام ها دارند. میزان قابل توجهی از پروتئین مورد نیاز جامعه از دام های سنگین تهیه میشود. پرورش دامهای سنگین نیز در کشور ایران همانند نوع سبک با مشکلات متعددی رو به رو میباشد. علاوه بر آن، این دام ها به دلیل اینکه جسه قوی دارند از آنها برای مصارف دیگری نیز نظیر بارکشی و یا تولید چرم نیز استفاده میشود.
در نتیجه میتوان گفت یک جامعه برای آنکه بتواند به تعادل برسد و حداقل نیازهای خود را برطرف کند، به هر دو نوع دام نیاز دارد. با این وجود تفاوت های چشمگیری بین دام های سبک و سنگین وجود دارد که در روش نگهداری و پرورش آن ها تاثیر گذار بوده است.
تفاوت دام سبک و سنگین
دام های سبک شامل انواع بز و گوسفند زنده ، و دام های سنگین شامل انواع گاو و بوفالو میباشد. از جمله مهمترین تفاوت میان این دو گروه در در روش تغذیه این دام ها و بافت گوشت آنها است. در ماه های اولیه پس از تولد هر کدام از این دام ها، تغذیه تنها باعث عضله سازی آنها میشود. اما پس از گذشت مدت زمان مشخصی، تغذیه دامهای سبک باعث افزایش میزان چربی گوشت آنها میشود در حالی که در نوع سنگین همچنان عضله سازی اولویت بدن میباشد.
بخاطر همین موضوع نیز میباشد که گوشت گوسفند چربی بیشتر و بافت نرم تری نسبت به گوشت گاو دارد. از دیگر تفاوت این دو نوع دام ها در میزان تغذیه مورد نیاز برای نگهداری آنها است. دامهای سنگین به دلیل جسه بزرگتری که دارند، به مواد غذایی بیشتر نیاز دارند تا بتواند پاسخگوی حمل آن وزن سنگین باشد. اما جالب است بدانید که نیاز به نگهداری و مراقبت از دامهای سبک نسبت به سنگین بیشتر بوده و تغذیه آنها حساستر است.
1.میزان تغذیه
همانطور که اشاره کردیم، یکی از مشهودترین تفاوت های میان دام های سبک و سنگین در تغذیه آنها است. بوفاله ها و گاوها عمدتا عضله و گوشت بیشتری دارند، در حالی که گوسفندان و بزها داری گوشت با چربی بیشتر هستند. از این جهت پس از گذشت دوره عضله سازی، تمام تغذیه دام های سبک صرف تولید چربی گوشت میشود که این امر برای دامداران خوشایند نیست.
یکی از کارهای بسیار مهم در دامداری، جلوگیری از چاق شدن دامهای سبک است. چراکه با افزایش وزن و چاق شدن آنها درواقع تنها چربی های بدنشان بیشتر میشود که این مورد برای سلامتی دام اصلا مناسب نیست. درحالی که یکی دیگر از اقدامات دامداران که در صدد انجام آن هستند، افزایش وزن دامهای سنگین میباشد. زمانی که وزن این دام ها بیشتر شده و چاق میشوند، درواقع بر میزان و حجم عضله های آنها افزوده شده است. البته توجه داشته باشید که میزان و نوع مواد مورد استفاده برای تغذیه هر کدام از دام ها نیز در مراحل مختلف رشد آنها، متفاوت میباشد.
2.نحوه نگهداری
از دیگر تفاوت این دو نوع دام، محل نگهداری آنها میباشد. در دامدارهای بزرگ و پیشرفته، معمولا نگهداری و پرورش دام ها به صورت صنعتی میباشد. اما در روستاها و دامداری های کوچک، همچنان نحوه نگهداری دام ها به شکل سنتی است. باید بدانید که اغلب از دام های سبک برای نگهداری سنتی استفاده می شود و این دام ها نسبت به دام های سنگین از حساسیت کمتری برخوردار هستند.
جالب است بدانید که در روش نگهداری صنعتی دامهای سنگین، با اینکه میزان تولید و بازده افزایش مییابد، اما دام آسیب پذیرتر میشود. این امر میتواند تلفات جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد. اگر میخواهید دامداری از انواع دامهای سبک و سنگین تاسیس کنید، دقت داشته باشید که به دلیل وجود تفاوت آنها در روش نگهداری، پرورش، تغذیه و … نباید آنها را در یک محل نگهداری کرد.
3.پرورش دام
پرورش دام های سبک و دام های سنگین به دو صورت پرواری و داشتی صورت میگیرد. درحال حاضر روش پرواری بیشتر مورد استفاده قرار گرفته است. در این روش، پرورش دامهای سبک و سنگین به گونهای انجام میگیرد که دامداران به حداکثر میزان گوشت دست پیدا کنند. لازم به ذکر است که این نوع دامها در نحوه پرورش نیز با یکدیگر تفاوت دارند.
همچنین امروزه پرورش دام ای سبک بیش از دام های سنگین انجام میشود. چرا که پرورش دام هایی مانند گوسفند و بز هزینه کمتری نسبت به پرورش دام هایی مانند گاو و بوفالو با روش پرواری دارد. علاوه بر آن قیمت دامهای سبک زنده نسبت به سنگین بیشتر میباشد.