تولید مثل گوسفند یکی از مهمترین مسائلی است که در دامداری ها و مراکز پرورش دام باید به آن توجه شود. زیرا یکی از عوامل اصلی سرمایه گذاری همین تولید مثل دام است. بخاطر اهمیت همین موضوع است که در برخی مراکز برای افزایش تولید مثل دام و گسترش گله، دام را به روش لقاح مصنوعی باردار می کنند. فرایند تولید مثل با عمل جفت گیری شروع شده و بعد از طی دوران بارداری به زایمان منتهی میگردد. بعضی از نژادهای دامی در طول سال ممکن است دو بار زایمان داشته باشند.
به طور طبیعی و نرمال، تعداد دفعات تولید مثل و زایمان گوسفند، یکبار در طول سالی میباشد. مدت زمان حمل بار و یا همان حامله بودن گوسفند ماده اغلب 5 ماه یا 150 روز است. درواقع بعد از عمل جفتگیری دام ها، تا حدودی میتوان زمان زایمان آنرا مشخص کرد. اوایل فصل بهار موقع زایمان است.
فهرست مطالب
زیاد کردن تعداد دفعات تولید مثل گوسفند
به طور معمول، زایمان گوسفندان تنها یک بار در طول سال صورت میگیرد؛ البته ممکن است این اتفاق دو بار در سال انجام شود. اما این حالت به ندرت اتفاق خواهد افتاد. امروزه با پیشرفت تکنولوژی و عمل، دامداران توانسته اند با روش های خاصی زایمان گوسفند را 5/1 برابر در سال افزایش دهند؛ یعنی تقریبا در هر دو سال، گوسفند سه بار تولید مثل کند. البته برای بکار گیری از این روش ها باید یک سری مراقبت های مدیریتی را رعایت کرد تا بتوان به نتیجه دلخواه رسید.
برای زیاد کردن تولید مثل گوسفندان در طی یک سال دامداران از دو روش مدیریت شده استفاده می کنند که شامل برنامه ریزی برای:
- سه زایمان در طول یک سال با زمان ثابت: میش های موردنظر برای زایمان، هر 7 یا 8 ماه تحت جفت گیری قرار داده میشوند. اگر این فرایند تولید مثل به طور دقیق مدیریت شود، هر 8 ماه یک بار میش یک زایمان خواهد داشت.
- سه زایمان به روش ASRI: هدف از اجرای این روش بارداری و تولید مثل به تعداد دفعات سه بار در هر دو سال است. در این روش همه گوسفندان ماده در فصل تولید مثل باردار شده و پس از زایمان دوباره در فصل آذر تا بهمن باردار خواهند شد. اما در این میان اگر گوسفندی در بهار شانس باردار شدن را از دست داده باشد تا شهریور فرصت بارداری خواهد داشت. در ASRI از مقدار بسیار کمی هورمون استفاده میشود.
عوامل موثر در زایمان گوسفندان
عوانل موثر در تولید مثل گوسفند به شرح زیر است:
- تغذیه مناسب گوسفند در باروری و زایمان های سر وقت از اهمیت بسیار بالایی برخودار است. یکی از بهترین مواد تغذیه ایی دام، استفاده از فسیل خوراکی است. این ترکیب ارتباط مستقیمی با باروری گوسفند و سایر دام ها دارد.
- باید نسبت به فصل جفت گیری، توجهی زیاد نمود. در این فصل اگر جفت گیری دام مدیریت شود نتیجه بهتری نسیب دامدار خواهد شد.
- سه هفته بعد از جفت گیری، تهیه خوراک خوب و با کیفیت به منظور جلوگیری از چاقی مفرد دام ها بسیار مهم است.
- گوسفندانی که نه خیلی چاق و نه خیلی لاغر هستند میزان باروری بهتری نسبت به سایر گوسفندان دارند.
- تقریبا چهار هفته قبل از جفت گیری، اضافه کردن مکمل های A و E به تغذیه گوسفندان یکی دیگر از راه های باروری و تولید مثل بهتر در گوسفندان است. دام در طول سال و از راه تغذیه، این ویتامین ها را بدست خواهند آورد. در فرایند جفت گیری این ویتامین ها به صورت مکمل به دام داده خواهد شد.
مراحل بارداری گوسفند
همانطور که در مطلب روش های زایمان گاو و گوسفند به طور کامل اشاره کردیم، زایمان این دام ها طی چند مرحله انجام میشود. به طورکلی تولید مثل و زایمان گوسفند به سه مرحله زیر تقسیم میگردد:
- انقباض شدید رحم و خارج شدن بره از بدن مادر است.
- انقباضات رحمی در گوسفند تا اندازه کم خواهد شد و جفت و خون آبه از بدن گوسفند مادر خارج میگردد.
- برگشت رحم به حالت اولیه و آماده شدن گوسفند ماده برای بارداری بعدی که تقریبا 30 تا 35 روز طول میکشد.
مراقبت های لازم بعد از تولید مثل گوسفند
بارداری و تولید مثل گوسفندان یک پروسه چند ماهه است که باید در این دوره تمامی نکاتی که تا ایجا ذکر شد به همراه با نکاتی که در ادامه خواهیم گفت را به طور دقیق رعایت نمود. برای اینکه گوسفند بتواند برای فرایند بعدی آبستنی و زایمان آماده شود نیاز به مراقبت های خاصی دارد. زایمان و خارج شدن بره از بدن مادر از چیزی حدود 5 الی 50 دقیق طول خواهد کشید. به محض خارج شدن بره باید تمام خون آبه از بدن گوسفند خارج گردد؛ در غیر این صورت خون دام عفونت شدید خواهد کرد.
این عفونت میتواند باعث تلف شدن دام شود. بعد از انجام کامل زایمان، گوسفند مادر باید با دقت تمیز شود. در طول مدت زایمان به علت شل شدن فرج و باز شدن سرویکس میکروب و باکتری وارد رحم خواهد شد و رحم را آلوده می کنند. در این زمان رحم دام به طور طبیعی ماده ای ترشح خواهد کرد که باعث ضدعفونی شدن خودش میشود.
بعد از متولد شدن بره ها باید عمل شومه دادن به آن ها با احتیاط کامل و میزان کافی صورت گیرد. شومه در اصل همان شیر خوردن بره از پستان مادر است. برای جلوگیری از بیماری بره برخی از دامداران یک قاشق مربا خوری روغن زرد را آن خواهند خوراند.